Sambucus Bez

Bez to roślina należąca do rodziny piżmaczkowatych. Obejmuje około 20 gatunków. Występuje na półkuli północnej w klimacie od umiarkowanego do podzwrotnikowego. W Polsce rosną dziko 3 gatunki. To przeważnie krzewy o grubych pędach z gąbczastym rdzeniem. Posiadają nieparzysto pierzastodzielne liście, naprzeciwległe, opadające na zimę oraz białe, kremowe do różowawych lub żółtawe kwiaty, zebrane w duże baldachowate lub wiechowate kwiatostany. Kwitnie w maju lub na początku czerwca. Owoce to kuliste, ciemne pestkowce, podobne do jagód, które dojrzewają w końcu sierpnia i we wrześniu. Bez to roślina łatwa w uprawie, nie wymagająca trudnych zabiegów pielęgnacyjnych. Najlepiej rośnie na stanowiskach słonecznych lub półcienistych. Preferuje gleby żyzne, próchnicze, wilgotne i bogate w azot i wapń. Roślina dobrze znosi cięcia, które najlepiej wykonywać wczesną wiosną, gdy roślina jest jeszcze bezlistna. Co kilka lat warto usunąć kilka najstarszych pędów i skrócić pędy młodsze. Odmiany wielkoowocowe bzu czarnego zaleca się ciąć każdego roku. Roślinę łatwo można rozmnożyć, ukorzeniając pobrane jesienią pędy jednoroczne. Bez w okresach suszy wymaga podlewania. Krzew doskonale znosi zanieczyszczenia powietrza i warunki miejskie, a do tego jest dość odporny na choroby i szkodniki, choć czasem atakują go mszyce, które należy zwalczać preparatami dostępnymi na rynku. Gatunek jest całkowicie mrozoodporny i nie wymaga okrycia na zimę. Bez to doskonała roślina ozdobna, uprawiana w ogrodach ze względu na dekoracyjne liście, różne pod względem barw. Doskonale wygląda posadzony jako soliter, ale także w większych grupach różnych odmian. Może być sadzony w większych parkach oraz w nasadzeniach krajobrazowych.  Uprawiany jest przede wszystkim bez czarny ze względu na jadalne owoce, które mają zastosowanie w kuchni oraz w lecznictwie. Owoce są znakomitym produktem do produkcji soków i konfitur wzmacniających odporność w czasie jesieni i zimy. Należy jednak pamiętać, iż świeżych owoców czarnego bzu nie wolno zjadać. Nadają się one do spożycia dopiero po zagotowaniu lub usmażeniu bez przykrycia. Jeżeli z owoców przyrządza się przetwory, takie jak kompoty, galaretki, dżemy, wina, to należy oddzielić od nich pestki, przecierając je przez sito. Zbiera się tylko owoce w pełni dojrzałe, najlepiej po pierwszym jesiennym przymrozku. Owoce bzu czarnego są chętnie zjadane przez ptaki. Ze względu na to, że owoce bzu mają silne właściwości barwierskie, zwierzęta mogą zanieczyszczać odchodami tereny w pobliżu uprawy. Dlatego powinno się unikać sadzenia rośliny przy parkingach, oczkach wodnych czy placach zabaw dla dzieci. W lecznictwie wykorzystuje się przede wszystkim kwiaty. Z kwiatów czarnego bzu przygotowuje się napary wykorzystywane w leczeniu przeziębień, katarów i chorób reumatycznych. Mają one działanie moczopędne, napotne i przeciwgorączkowe, a także wykrztuśne. Jako surowiec zielarski kwiaty bzu czarnego zbiera się gdy rozkwitną ale jeszcze nie przekwitają. Ścina się je całymi baldachami i suszy w przewiewnym i suchym miejscu, rozkładając cienką warstwą. Suszenie kwiatów czarnego bzu pozwala zachować ich cenne właściwości lecznicze na długi czas.